İNSANI TANIMAK 2

Konuyla ilgili bir önceki yazıda genel bir çerçeve çizmiş, insanın üç boyutu olduğunu söylemiştim. Bunlar cismi, nefsi ve ruhi boyutlardı. “Cismi boyut: Fizyoloji, biyoloji ve kimya dallarının işidir. Ruhi boyut: Ruh ortaktır, her insanın ayrı ruhu yoktur,  ruh hata yapmaz, doğrudan şaşmaz, ruh insanın peygamberidir, insana sürekli iyiliği ve doğruyu gösterir. Nefsi boyut için ise İnsanı tanıma gerçekte nefsi tanımadır. Dolayısıyla insanın eğitimi de gerçekte nefsin eğitimi olmalıdır. Nefsi tanımadan, onun ne olduğunu, anlamadan, nefis eğitiminin nasıl yapılacağı ve nefsin nasıl eğitileceği bilinmeden yapılacak eğitim eksik hatta abesle iştigaldir. Kur’an’da nefis değişimlere uğrayabilen, gelişebilen bir olgu olarak geçmektedir.” demiştim.

İnsanı geliştirip, değiştiren ve insanlar arasındaki farkı ortaya çıkaran nefis konusunu bu yazımda anlatarak, nefsin aşamalarını kısaca ortaya koymaya çalışacağım.

Nefsin yedi aşaması vardır:

1.      Nefs-i emmare: Nefsin en alt seviyesidir bu seviye. Emredici nefis demektir. Nefs-i emmare sahibi insanlar hiçbir kötülükten kaçınmayan insanlardır. Hayvan gibi yaşarlar, hayata sadece arzu ve istekler penceresinden bakarlar. Arzu ve isteklerini yerine getirmek için hiçbir günahtan kaçınmayan insanlar bu seviyedeki insanlardır. “…Hiç şüphesiz nefis daima kötülüğü emredicidir.”  (Yusuf:12/53)

 

2.      Nefs-i levvame: Özeleştiri yapabilen bir nefis seviyesidir. Levm Arapça kınama anlamına gelir, nefsi levvame sahibi insanlar yaptıkları kötülüğü kınarlar, yaptıkları yanlıştan pişman olurlar ve onu terk etmek için çalışırlar, vicdanlıdırlar.  “…  kendi kendini kınayacak nefs…” (Kıyame:75/2)

 

3.      Nefs-i mülhime: İlham veren nefis anlamındadır. Bu nefis sahipleri gaybi bir kısım bilgilere ulaşmış olgunluktadır. Faydalı ilim, tevazu, tövbe, sabır, şükür, cömertlik, kanaat ve tahammül sahibi insanlar bu mertebededir. “Nefse ve onu düzenleyene andolsun ki, nefsini temizleyen kurtulmuş, onu kirleten ise ziyana uğramıştır.” (Şems:91/7-10)

 

4.      Nefs-i mutmainne: Huzur bulmuş, tatmin olmuş nefis. İlahi emirlere sevgi ve istekle uyan, onlara uymaktan zevk duyan bir nefistir. Bu nefis sahipleri kemale doğru bir yol tutmuş, sürekli yükselen kişilerdir . "Ey itminana ermiş nefs! Sen Rabb’inden, Rabb’in de senden razı olarak Cennet’ime gir!” (Fecr:89/27-30)

 

5.      Nefs-i raziyye: Razı olmuş nefis, Allah’ın iradesine kayıtsız şartsız teslim olmuş nefis, Allah’tan gelen her türlü musibetten ve nimetten aynı derecede mutlu olabilen nefis… Bu nefis sahipleri Rabbiyle irtibat kurmuş, bundan da razı olmuş insanlardır.  "Ey itminana ermiş nefs! Sen Rabb’inden, Rabb’in de senden razı olarak Cennet’ime gir!” (Fecr: 89/27-30)

 

6.      Nefs-i marziyye: Kendisinden razı olunan nefistir. Bu seviye artık ruh ile nefsin birleştiği aşamadır. Bu seviyedeki şahıslar Allah’tan gelene razı olduğu gibi Allah da onlardan razıdır. “Sen O’ndan razı, O da senden razı olarak Rabbine dön!” (Fecr: 89/28)

 

7.      Nefs-i kamile: Kemale ermiş nefistir. Bu bir insanın ulaşabileceği en yüksek nefis mertebesidir. Artık burada nefis yok olmuş, ruhla tam bir bütünleşme yaşanmaktadır. Bu seviyedeki insanlar artık her anlamda alma aşamasından verme aşamasına ve ihsanda bulunma aşamasına geçmiştir. İlahi sırlara vakıf olmuşlardır.  “Derken kullarımızdan bir kul buldular ki, biz ona katımızdan bir rahmet vermiş, kendisine tarafımızdan bir ilim öğretmiştik.” (Kehf :18/65)

Alimler bu mertebeleri değişik isimler ile de sıralamıştır, önemli olan isimlendirmeler değil, içeriktir. Bu sıralamayı Şii ve Sünni alimler benzer içerikte yapmaktadırlar. Burada insanın kendisini tanıması en önemli husustur. Kendisini bilmeyen Rabbini bilemez. Kendisini bilemeyen başkasına bir şey öğretemez.

Vesselam.